Artikel ABN AMRO: Nood breekt Energiewet en vraagt om data

Sectorbanker Bouw bij ABN AMRO Leontien de Waal schreef in april een interessante column over de situatie op en rond het energienet én het belang van data in de zoektocht naar structurele oplossingen. De column verscheen ook in Cobouw én op de website van de bank.

‘Inmiddels is het bij iedereen geland: ons elektriciteitsnet is overvol, met filevorming op piekmomenten. Overvallen door de hoge energieprijs en de snelheid van de opschaling van wind- en zonne-energie als onderdeel van de energietransitie, schakelen netbeheerders een tandje bij. Zij voeren hun investeringen de komende jaren op van 5 naar 8 miljard euro per jaar.

Structureel arbeidstekort technisch personeel

Dat klinkt als goed nieuws, niet in de laatste plaats voor de bouwsector, die voor deze grootschalige opwaardering een belangrijk deel van de technische arbeidskrachten mag leveren. Door uitbreiding van de transportcapaciteit kunnen meer bedrijven en consumenten een aansluiting of opwaardering krijgen en nemen de wachtlijsten af.

Toch zijn er allerlei beren op de weg. Allereerst het enorme tekort aan technisch personeel. De functie van ‘werkvoorbereider installatietechniek’ stond vorig jaar al met stip op nummer één als schaarste beroep met 77 procent onvervulbare vacatures. De technische brancheorganisaties lanceerden eind 2022 al hun Aanvalsplan Techniek om 60.000 technici te werven, maar bij het hierop gebaseerde ministeriële actieplan ‘Groene en Digitale banen’ is nog weinig tractie na het laatste debat in juni 2023.

Ruimtebeslag ook een uitdaging

Een andere uitdaging is de gebrekkige besluitvorming over de energievoorziening bij ruimtelijke ordeningsplannen. Plannen van ontwikkelaars worden nu uitgesteld, omdat niet vooraf is getoetst of er ruimte is op het net. Ontwikkelaars die een aansluiting aanvragen, stuiten zowel op lange wachttijden als op langlopende, complexe vergunningsprocedures en weerstand van omwonenden die niet zitten te wachten op energie infrastructuur die het uitzicht bederft.

“Wanneer we duurzame energiedoelen willen halen en op de huidige voet doorgaan, dan moet het elektriciteitsnet minimaal vijf keer zwaarder worden.”

Stevig investeren in de netcapaciteit en het opleiden van technisch personeel is een belangrijk deel van de oplossing. Wanneer we onze duurzame energiedoelen willen halen en op de huidige voet doorgaan, betekent dit echter wel dat het elektriciteitsnet minimaal vijf keer zwaarder moet worden. Alleen al bovengronds zijn zo’n 11.000 voetbalvelden nodig voor extra hoogspanningsstations, onderstations en transformatorhuisjes.

Gedragsaanpassing noodzakelijk, data is sleutel

Voor zo’n uitbreiding is in Nederland beperkte ruimte en dus moeten we ook ons gedrag aanpassen. Energie verbruiken op momenten dat het minder druk is, energie terug leveren wanneer er afname voor is. We roepen dat dit mogelijk is met ‘slimme’ infrastructuur zoals batterijen en met ‘slimme’ uitwisseling van stroom tussen gebruikers en opwekkers. Die slimheid blijft echter wensdenken zolang netbeheerders, energiebedrijven, overheden en burgers niet in staat zijn om meer data te delen. Data om spookaanvragen voor capaciteitsuitbreiding te kunnen filteren, data over batterijcontainers die het net soms juist meer belasten en geanonimiseerde data over gebruiksprofielen om op wijkniveau te kunnen optimaliseren.

“Zonder voldoende data is het sturen in de mist en is optimisme over het oplossen van de file op het net voor 2040 ongepast.”

Zonder voldoende data is het sturen in de mist en is optimisme over het oplossen van de file op het net voor 2040 ongepast. Niet de techniek, maar data-gedreven samenwerking gaat ons helpen om frequente en grootschalige uitval van het elektriciteitsnet te voorkomen. Laten we, in afwachting van de nieuwe Energiewet, eens beginnen met een noodwet die verplicht tot het delen van data tussen de verschillende netbeheerders en energiebedrijven. Heel wat professionals uit de wereld van energie en ruimtelijke ordening lopen stiekem al warm om hier handen en voeten aan te geven.’